Fotoğraflar: Dünya Mirası Adalar Instagram hesabı

1 Eylül 2022'de Büyükada'daki Adalar Müzesi'nde bir bisiklet sergisi açtık.

Sergi için yaklaşık bir yıl boyunca hazırlık yaptık.

Adalar'da bisikletin geçmişi üstüne çalışmaya dalınca beklentimizin çok üstünde bir malzemeyle karşılaştık.

Neredeyse bir buçuk asırlık bir geçmiş söz konusuydu. (Zaten serginin adı da, burayı 1885'te iki teker ile tanıştıran seyyah Thomas Stevens'dan geliyordu: Adalar'da bisiklet üzerinde 137 yıl.)

Bizi ve gezenleri çok tatmin eden bir sergi oldu. O kadar çok malzeme ve bilgi geldi ki bir kısmını elemek zorunda kaldık.

Serginin açıldığı günlerde İBB'nin çıkardığı İSTanbul dergisine bir yazı yazdım. Yazının başlığı pek iddialıydı: "Amsterdam yokken Adalar vardı"

Zira, Hollanda'da olduğu gibi, dünyada birçok yer, önce otomobil ve motorlu taşıtlardan arındırılmış, ardından bisikletli ulaşıma geçmişti.

Oysa bizim Adalarımız en başından beri motorlu araçlara geçit vermemiş, ulaşımını yürümek, bisiklet, at, eşek gibi ORGANİK yollardan sağlamıştı.

Anlatılanlara göre Büyükada'daki Anadolu Kulübü ziyarete gelen Atatürk, kendisi için feribotla getirilen otomobili görünce "böyle güzel bir yerde bu alete ne gerek var?" mealinde bir cümle kurmuş, araba "geldiği gibi gitmişti."

Aynı eğilimi daha sonra Cumhurbaşkanı ve bir Heybeliada sakini, olan İsmet İnönü de sürdürmüştü.

Anlaşılan o ki, İstanbul'un hemen her yerini otomobillere yol açmak için yıkıp döken Demokrat Parti iktidarı da Adalar'a otomobil götürmeyi düşünmemişti.

* * *

Sözün özü bizim eşsiz adalarımız tarihi boyunca, motorlu taşıtlara yüz vermedi. Ülkemizde bu ünvana sahip başka bir yerleşim olmadığını şu listeden görebilirsiniz.  

Listede gördüğünüz üzere bazı yerlerde arabalara hiç izin verilmiyor, bazı yerlerde kısmen izin veriliyor. Bazı yerlerde motorsuz/motorlu taşıt oranları, ilkinin lehine değiştirilmeye çalışılıyor.

2020'de yeniden Paris Belediye Başkanı seçilen Anne Hidalgo'nun vaatlerinden biri şehirde otomobil sayısını azaltıp, bisiklet ve yaya sayısını arttırmak idi. Hidalgo bu sözünü tuttu. 4 Nisan'da yayımlanan bir rapora göre, Paris'te artık bisikletli insan sayısı araç kullanların sayısını geçti. Ünlü Forbes dergisi haberi "Fransız Devrimi" başlığı ile verdi. 

* * *

Şimdi bütün dünyada hâl böyleyken bizim adalarımızda neler olduğu gözümüzün önünde yaşanıyor. Önce faytonlar gitti, ardından golf tipi araçlar geldi, şimdi de "Azmanbüs" adı verilen feci çirkin arabalar...

Yaşananları uzun uzun anlatmaya gerek yok. Olan biteni birçok mecradan izlemek mümkün. (Konuyu ve arka planını yakından izlemek isteyenler için şu iki hesabı öneririm: https://www.instagram.com/dunyamirasiadalar/ ve https://www.instagram.com/adalarpostasi/)

* * *

Ortalık minibüs gürültüsüne boğulmuşken gözden kaçan bir detayı paylaşmak isterim.

En başta linkini verdiğim yazının son bölümü "Adalar'da Bisikletin Geleceği" başlığını taşıyor ve şöyle devam ediyordu:

İstanbul'un başka yerlerinde bisiklete binemeyen çok sayıda insan, Adalar'a geldiğinde bisiklet kiralayarak hevesini gidermek ister. Bu doğal hak, bazen istenmeyen sonuçlar doğurabiliyor. Özellikle deneyimsiz sürücülerin yaptıkları kazalar öteden beri bir sıkıntı konusudur. Faytonlar kaldırılmadan önce bu sıkıntı daha da fazlaydı. Bazen sürücülerin davranışları, bazen atların ürkmesi, kullanıcıların risk durumunda ne yapacaklarını bilmemeleri gibi konular istenmeyen sonuçlar yaratıyordu. Artık faytonlar yok ama Adalar'da bisiklete dair bazı sıkıntılar devam ediyor.

Konuya dair uzun süredir çalışmalar yürüten İBB'nin İstanbul genelinde Akıllı Kiralık Bisiklet işletme yetkisine sahip iştiraki İSPARK, yakın bir gelecekte Adalar'da yeni bir kiralık bisiklet sistemini devreye sokacak. 4 Nisan 2022'de Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü/ UKOME'den çıkan yönergeye göre toplam 1500 bisiklet ağırlıklı sayı Büyükada'da olacak şekilde dört ada arasında paylaştırılacak. Adalar'a mahsus bu bisikletler sarı renkte ve Adalar'ın fiziki şartlarına uygun olacak. Kiralama ücretlerinin net bir standarda bağlandığı, bakım ve onarımının denetlendiği sistem hayata geçirilecek. Özetle Adalar'da bisiklet kültüründe radikal bir değişim yaşanacak.

Burada adını vermeyeceğim bir İSPARK yöneticisi yukarıdaki bilgileri vermişti. Ama kararın üstünden 26 ay geçmesine rağmen konuya dair bir adım atılmadığı görülüyor. İspark'ın sitesinde de bir bilgi bulunmuyor.*

Oysa regülasyonu yapılmış iyi planlanmış bir bisiklet kiralama sistemi, ulaşım meselesinin tamamını değilse bile çok önemli bir kısmını çözebilir.

* * *

Bisiklet deyince aklınıza sadece iki teker bir pedaldan müteşekkil nesne gelmesin.

O elbette olacak. Ona ek olarak "gerçek" elektrikli bisikletler sisteme entegre edilebilir. Siz pedal çevirince çalışan, çevirmediğinizde ve hızınız saatte 25 kilometreyi geçince motoru devreden çıkartan sistemlerden söz ediyoruz.

Ayrıca bu bisikletlerin birden fazla insan ya da eşya taşıyan modelleri de geliştiriliyor. Son yıllarda bisiklet fuarlarında bir sürü yeni e-bisiklet modeli görüyoruz. Bunlar Adalar'ı teröre boğan korsan e-mopedlerden çok farklı araçlar. Organik bir ulaşım aracı olan bisikletin versiyonları...

Dünyanın aklı başında memleketleri bizim adalarımızda bir zamanlar var olan bir modele dönerken bizim tam tersi bir yola girmemizin mantığı neyle açıklanabilir?

* Bayram olduğu için konuyla ilgili birimlere ulaşamadım. 24 Haziran'dan itibaren konuyu takip edecek, aldığım (ya da alamadığım) bilgileri burada paylaşacağım.