Irak’ta zengin petrol yatakları ve kültür mozaiği ile dikkati çeken Kerkük’te yerel yönetim seçimlerinin üzerinden 9 ay sonra vali atanması tepkilere yol açtı. Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) organizesi ile Kerkük İl Meclisi'nin 9 üyesi, Bağdat’ta toplanıp vali ve İl Meclis Başkanı'nı seçti. Görev dağılımı açıklanmadan önce Kerkük’te Türkmen ve Arap grupları valilik önünde toplanarak kararı protesto etti. Irak Türkmen Cephesi ile (ITC) birlikte hareket eden Kürdistan Demokrat Partisi, kararı yasadışı ve sorunlu olarak değerlendirerek, valinin doğru bir yöntemle seçilmediğini belirtti. Irak Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid, Rebwar Taha‘nın yeni Kerkük Valisi olarak atanmasını resmen onayladı.
18 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilen Irak il meclisi seçimlerinin ardından taraflar arasında anlaşma sağlanamayınca Kerkük Valisi 10 ay boyunca belirlenememişti. Kerkük İl Meclisi'nin 5‘i KYB, 3’ü Sünni Arap, 1’i Hıristiyan üyeden oluşan dokuz üyesi, Bağdat Reşid Otel’de 10 Ağustos’ta yapılan toplantıda KYB’li Rebwar Taha’yı Kerkük’ün yeni valisi olarak seçti. Kerkük İl Meclisi Başkanlığı’na ise Arap fraksiyonundan Muhammed Hafız seçildi. Toplantıya Arap fraksiyonundan üç üyenin katılması nedeni ile KYB çoğunluğu sağlarken Kürt, Türkmen ve Araplardan oluşan 7 üye toplantıya katılmadı.
Dubız’a Kürt kaymakam
Vali seçimi sonrası Kürt, Arap ve Hristiyan meclis üyeleri arasında kurumları paylaşmak için görüşmelere geçildi. KYB kaynaklarının verdiği bilgiye göre, yapılan anlaşma çerçevesinde mevcut Kürtlerin elinde bulunan bazı görevler aynı şekilde kalırken, bazı görevlerde de değişikliğe gidilecek. Yapılan anlaşmaya göre bir kaymakam, üç nahiye müdürü ve iki genel müdürlüğün Kürtlere verilmesi öngörülüyor. Bu kapsamda Kürtlere verilen en yüksek idari görev ise Kerkük’ün dört kaymakamlığından biri olan Dubz kaymakamlığı olacak. Çoğunluğu Kürtlerin oluşturduğu Kerkük'ün Sargaran, Kara Hancir ve Şuvan nahiye Müdürlüğü gibi görevlere ise Kürt isimlerin getirilmesi bekleniyor.
Petrol, Kürtlere bırakılacak
Kent merkezindeki önemli kurumlar arasında bulunan İl Eğitim Müdürlüğü ile Kerkük Belediyesi Genel Müdürlüğü, Irak genelinde faaliyet gösteren kamuya ait Petrol Ürünleri Şirketi’nin Kerkük şube temsilciliği de Kürtlerin denetimine bırakılacak.
Kent genelinde güvenlik ise Arap ve Kürtlerden oluşacak. Bu kapsamda Kerkük Polis Müdürlüğü Araplara bırakılırken yardımcısı ise Kürt olacak.
Kentteki istihbarat kurumu da büyük oranda Kürtlere bırakılacak. Irak Savunma Bakanlığı'na bağlı Kerkük'teki askeri istihbarat müdürlüğünü Kürtler yürütecek.
"Barışçıl yaşam" vurgusu
Görev bölümü ardından KYB Genel Başkanı Bafil Talabani liderliğinde toplanan Polit Büro tarafından yapılan yazılı açıklamada, Kerkük’teki tüm partilere küçük anlaşmazlıklar bir kenara bırakarak Kerkük halkı için yönetim, hizmet ve yeniden inşa çalışması yürütme çağrısı yapıldı. KYB’nin tüm taraflar için ‘Bir destek gül‘ politikası yürütmeye hazır olduğu ifade edilen açıklamada, Irak’ın merhum Cumhurbaşkanı Celal Talabani’nin “tüm bileşenler arasında barışçıl bir yaşam politikasına bağlı kalınması“ sözüne vurgu yapıldı.
Türkmenlere güvence
KYB’nin Kerkük yerel yönetimine tüm bileşenlerin katılımına önem verdiği belirtilen açıklamada, Türkmenlerin de Kerkük yönetiminde hak ettikleri pozisyonda yer alacaklarına dair güvence verildiği ifade edildi. Açıklamada, „Kerkük İl Meclisi’ndeki tüm parti ve tarafları, bugünden itibaren küçük anlaşmazlıkları bir kenara bırakıp birlikte Kerkük'ün yönetimi, hizmeti ve yeniden inşası sürecine katılmaya çağırıyoruz“ denildi.
Kürtler 6 yıl sonra yine birinci parti
Tabandan gelen “Yerel yönetim seçimlerine ortak liste ile girilmeli“ çağrısına rağmen bölgenin iki önemli aktörü KDP ve KYB, bölge yönetiminde yaşadıkları derin görüş ayrılığını gideremeyince Kerkük’te seçimlere ayrı liste ile girdi. Seçimlerden KYB birinci parti çıkarak 5 sandalye kazanırken KDP iki sandalye elde etmişti.
Kuzey Irak’ta 25 Eylül 2017’de gerçekleşen ve halkın yüzde 92.73 oy oranı ile ‘Evet’ dediği bağımsızlık referandumu sonrası Irak ordusu Kerkük’e girmişti. KYB ve KDP’li peşmerge güçlerinin yanısıra Kürt nüfusunun bir bölümünün kenti terk etmesinden 6 yıl sonra Kerkük ve Irak’ın 14 ilinde il meclisi seçimleri 16 ve 18 Aralık 2023 tarihlerinde yapılmıştı. 2005 yılından bu yana il meclisi seçimlerinin yapılmadığı Kerkük’te, seçmenler 18 yıl sonra sandık başına gitmişti.
Sandalye dağılımı
Kerkük’te partilerin seçimler sonrası sandalye dağılımı ise şöyle olmuştu: Kürtler 7 sandalye (KYB 5, KDP 2), Araplar 6 sandalye, Türkmenler 2 sandalye, Hristiyanlara kotadan tahsis edilen 1 sandalye.
KDP’den açıklama
Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi eski Başkanı Mesut Barzani’nin genel başkanı olduğu KDP tarafından yapılan açıklamada, Bağdat’ta İl Meclisi’nin bazı üyelerinin katılımıyla Kerkük valisi ile il meclis başkanın belirlenmesini "yasadışı, sorunlu ve doğru bir yöntemle gerçekleştirilmediğini" savundu. Hasan Mecid Reşid ve Şoxan Hasib Hüseyin imzasıyla yayınlanan yazılı açıklamada, valinin seçildiği toplantıdan Kerkük İl Meclisi üyelerinin haberdar edilmediği ve bilgilendirilmedikleri belirtildi. Meclisteki tüm tarafların bilgilendirilmemesi nedeniyle 2008 yılında değiştirilen 21 Sayılı Kanun'un 7. maddesine aykırı olan durumdan ötürü, toplantının yapılmasına ilişkin işlemlerin “hukuka aykırı” olduğu vurgulandı.
Barzani, üçlü dönüşüm istemiş
Türkmenler ve KDP’nin, Kerkük'te Kürt, Arap ve Türkmenler arasında dönüşümlü valilik modeli önerdiği, ancak bunun gerçekleşmediği ifade edilen açıklamada, Barzani’nin 3’lü dönüşümlü valilik sisteminde ilk dönemde valinin Kürt olmasında ısrar ettiği belirtildi. Açıklamada, “Her iki taraf da valinin ilk defa kendi cemaatinden olmasını talep ederken, Sayın Cumhurbaşkanı da valinin ilk defa Kürt olması konusunda ısrar etti. Başkan Barzani ayrıca ilk kez valinin tarafsız bir Kürt olmaması şartını kabul etmemeleri halinde KYB ile anlaşmalarını istedi ancak hepsi de valinin atanması konusunda KYB ile anlaşmayı reddetti“ denildi.
"Vali yasadışıdır"
Bağdat’ta valinin seçildiği toplantıda izlenen yolun doğru olmadığı ve yasadışı olduğu vurgulanan açıklamaya şöyle devam edildi:
“10 Ağustos Bağdat’ta Reşid Otelde yapılan Türkmen temsilcilerinin, bazı Arapların ve KDP'nin olmadığı bir toplantıda, tarafların haberi olmadan Kerkük Valisi ve yerel yönetimin belirlenmesi yasadışıdır, sorunludur ve doğru bir yol değildir. Yapılanların Kerkük'ün sorunlarının aşılmasında doğru çözüm olamayacağına inanıyoruz. Kentin sorunlarının çözülmesi, Kerkük halkının acı ve ızdıraplarının giderilmesi, pazarlıklarla, duygularla, siyasi oyunlarla yapılamaz. Çözüm, tekelleştirmek ve ötekileştirmeye çalışmakla değil, Kerkük'ün yönetimine herkesin iyi niyetle, halka hizmet adına katılımıyla gerçekleşebilir.”
Türkmenlerden valilik önünde protesto
Irak Türkmen Cephesi Kerkük İl Başkanı Kahtan Vendavi, Türkmeneli Tv’ye yaptığı açıklamada, il meclis oturumunda vali seçilmesinin yasalara aykırı olduğunu belirterek, kararı protesto için Türkmenleri valilik önünde toplanmaya çağırdı. Bu kapsamda Türkmenler valilik önünde gün boyu gösteri yaparak kararı protesto etti.
Vali seçimi yargıya taşındı
Irak Türkmen Cephesi (ITC), Kerkük'e vali seçilmesini ise Irak Federal Mahkemesi'ne taşıdı. ITC Sözcüsü Muhammed Saman konuya ilişkin yaptığı açıklamada, "Kerkük yerel yönetiminin kurulmasına ilişkin düzenlenen oturuma karşı Federal Mahkeme'ye başvuruda bulunduk." dedi. Bu adımın sadece başlangıç olduğunu belirten Saman, "Bu durumla yetinmeyeceğiz; başka yasal yollara da başvuracağız. Bu yasal girişimlerin sonuçlarını gelecek günlerde kamuoyuyla paylaşacağız" diye konuştu.
AKP Sözcüsü Ömer Çelik dün düzenlediği haftalık basın toplantısındaki konuya ilişkin değerlendirmesinde, Kerkük İl Meclisi'nin sadece 9 üyesinin katılımı ile vali ve il meclis başkanının seçilmesinin doğru olmadığını söylemişti.
Taha mazbatasını aldı
Irak Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid, 10 Ağustos’ta Kerkük İl Meclisinin 9 üyesiyle alınan kararla vali seçilen Rebwar Taha’ya mazbatasını verdi. Böylelikle Türkiye’nin ve diğer aktörlerin güçlü tepkilerine rağmen Kerkük’te vali seçim sonuçları resmileşmiş oldu.
