Rusya, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın görüşme talebine tereddütle yaklaşan Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad üzerinde baskıyı arttırıyor. Rusya ve Türkiye arasında Suriye’de ekonomik alanda yeni ortak anlaşmalara imza atılması ise baskıya gerekçe olarak gösteriliyor. Rejime yakın El Vatan gazetesi, Rusya ile Türkiye’nin, Suriye'den Ürdün’e uzanan iki uluslararası karayolunun ulaşım ve ticarete açılması konusunda anlaştığını ileri sürdü.
Suriye’de çözüme dair bir yandan rejimle görüşme trafiği sürerken silahlı güçler arasında son bir haftada sahada çatışmaların yoğunlaşması dikkat çekiyor. Muhalif güçler ile rejim ordusu arasında İdlib bölgesinde birçok noktada çatışmalar devam ederken Türk Silahlı Kuvvetleri de muhalif bölgelere sızmaya çalışan PYD-DSG gruplarının kontrolündeki Tel Rıfat bölgesindeki hedefleri vuruyor. Kuzeydoğu bölgesinde üslerini takviye eden ABD ise bölgeye hava savunma sistemi konuşlandırdı. Bölgeye silah, zırhlı araç ve malzeme sevkiyatı ise artarak sürüyor.
Esad, Rusya’nın talebine direniyor
Rusya’nın talebi doğrultusunda Suriye’de savaşın bitirilmesi için Çin ve Irak yönetimlerinin girişimiyle yakın zamanda büyük mesafe kat edildi. Ankara’nın Şam’la diyalog geliştirmesi konusunda ikna edilmesi ve sorunun masada çözülmesine yönelik Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mesajlarına beklenen yanıtın verilmemesi Moskova’yı harekete geçirdi. Rusya Dışişleri Bakanlığı kaynaklarının aktardığına göre, Türkiye ile yakınlaşma girişimine rejimin olumlu tepki vermemesi Putin’i rahatsız etti. Esad üzerinde baskıyı arttıran Putin’e, “İran’ı ikna edin” yanıtı verildiği ileri sürüldü. Moskova'nın arabuluculuğunda sürdürülen girişimde Tahran'ın yer almamasına yönelik rahatsızlığın rejime iletilmesi sonrası konu Rusya Dışişleri Bakanlığı’nda yeniden ele alındı.
Şam, sınır kapısı açılmasına direndi
Rusya ile Şam rejimi arasında, muhalif grupların denetimindeki bölgelere açılacak sınır kapılarına yönelik de tartışma yaşandığı bildirildi. Şam’ın başından beri sınır kapılarının açılması yaklaşımını reddetmesi Moskova ile yaşanan önemli sorunlar arasında sıralanıyor. Kısa süre önce Halep’in doğusunda, Türkiye destekli muhaliflerin kontrolündeki “Fırat Kalkanı” bölgesinde yer alan El Bab şehrini Suriye rejim ordusunun kontrolündeki Halep’in doğusuna bağlayan Ebu el-Zendeyn Sınır Kapısı’nın Türkiye ve Rusya’nın girişimleri ile açılmasına Esad’ın bir süre direndiği kaydedildi.
“TSK’ya meşruiyet kazandırır”
İddiaya göre rejim, Rus tarafına, TSK’nın Suriye topraklarından çekilmesinin ne kadar süreceğini gösteren bir takvim verilmediği sürece Ankara ile Moskova arasında yürütülen ticaret alışverişi sürecini kabul etmeyeceğini bildirdi. İtirazın nedeni, “Muhalif gruplarla temas hatlarındaki geçişlerin açılmasına onay verilmesi, Türk kuvvetlerinin varlığının meşruluğunu ve Suriye sınırlarının, eski resmi sınır geçişlerinin daha sonra değişerek şimdiki haline gelmesini Kabul ediyorum” gerekçesi ile açıkladı.
Rusya'nın normalleşme planı
Bölgedeki kaynakların aktardığına göre, Rusya, Suriye’de rejimin devamını sağlamak amacıyla önümüzdeki yıldan itibaren uygulanacak kapsamlı bir plan hazırlığı içinde.
Türkiye’ye sunulduğu iddia edilen plana göre TSK, Suriye içlerinde kurduğu gözlem noktalarını kullanmaya devam edecek. Yapılacak ortak planlamaya göre bu süre içinde Türkiye’nin terörist olarak oluşum olarak gördüğü PYD-DSG güçleri yerine sınır bölgelerine asker ve polis konuşlandırarak, güvenliği sağlayacak. Güvenlik tam olarak sağlandıktan sonra Türk kuvvetleri kademeli olarak geri çekilecek. Plana göre, devlet kurumlarında “Yerel güçler” olarak görülen muhalif gruplara da görev verilebilecek. Detayları konusunda anlaşma için iki ülke arasında karşılıklı fikir alışverişinin devam etmesi sağlanacak.
Rusya, garantör ülkelerin Suriye'nin tüm bölgelerinde ekonomiyi iyileştirmek ve nüfuz alanları arasındaki ticaret alışverişi sürecini kolaylaştırmak için “Öncelikli Ekonomik Bölgeler” kurulmasını istiyor. Bu kapsamda denetleme için Astana görüşmelerinin yetki alanının genişletilmesi fikrini destekliyor.
“Rusya ile Türkiye iki uluslararası yolda anlaştı”
Körfez ülkelerini Avrupa’ya bağlayacak “Ekonomik Otoyolu” olarak Kabul edilen Kalkınma Yolu Projesi’ne Türkiye’yi de dahil etmek için Irak yönetimi ile istişarelere devam eden Ankara’nın, Suriye’de Rusya ile kapsamlı bir anlaşma yaptığı ileri sürüldü. Suriye kaynaklı El Vatan gazetesi, Rusya ve Türkiye’nin, Suriye topraklarında, Halep -Lazkiye kentlerinden geçen M4 ile Antep ile Ürdün’ü birbirine bağlayan iki ana yolun açılması konusunda mutabakata vardığını ileri sürdü. Ankara yanlısı muhalif kaynaklara dayandırılan haberde, bu kapsamda Rus-Türk askeri ortak devriyelerinin Halep-Lazkiye yolu, yani M4 yolunda yakın zamanda başlayacağı ifade edildi. Kaynakların aktardığına göre, "İdlib'in batısındaki Serakib'in doğu kırsalındaki Trunba kasabasına kadar uzanan kısım ile Lazkiye'nin kuzeyindeki Tel Hur bölgelerinde yolun hizmete girmesi için hazırlıklar yapılıyor.” Bu kapsamda geçen hafta çarşamba günü Trunba sınır kapısında Rus ve Türk askeri heyetleri arasında yapılan görüşmede bu konunun ele alındığı kaydedildi.
Muhaliflerin hedefindeydi
Görüşmede Rusların, Türk askeri heyetinden, yolu güvenli hale getirmek için yerinde önlemler almasını, yol boyunca koruma noktaları oluşturarak muhalif silahlı grupları bölgeden uzaklaştırmasını talep ettiği aktarıldı.
Türkiye ve Rusya koordinasyonunda sürdürülecek çalışmada başarılı olunması halinde M4 karayolunun gelecek yılın Ekim sonunda veya Kasım ayının ilk yarısında açılması planlanıyor. Haberde, “Rusya ve Türkiye heyetleri, Antep yolunun, Halep'in kuzeyindeki Azez'den Türkiye sınırındaki Selame köyüne kadar, oradan ise Ürdün sınırındaki Naseeb'e kadar olan bölümünün hizmete girmesi konusunda anlaştılar" ifadesine yer verildi.
Gaziantep’ten Ürdün’e uzanıyor
İki ülke heyetleri arasındaki görüşmede, Suriye rejimi ile muhaliflerin kontrolündeki bölgeler arasındaki geçiş noktalarının açılması konusunun da ele alındığı bildirildi. Gaziantep ile Ürdün'ü birbirine bağlayan karayolu, Suriye toprakları üzerinden geçiyor. Bu yol, Gaziantep'ten başlayıp Suriye'nin kuzeyindeki Halep şehrinden geçerek Lazkiye'ye, oradan ise Ürdün sınırına kadar uzanıyor.
Bir kısmı Kürtlerin kontrolünde
M4 karayolu Fırat'ın batısında 120 kilometre olmak üzere toplamda 682 kilometre boyunca devam ediyor. Suriye'nin Akdeniz'e kıyısı olan liman şehri Lazkiye'den başlayan yol, Cisr eş-Şuğur ve Ariha gibi ilçeleri birbirine bağlıyor. Yol Serakib'den Halep'e, Halep'ten Rakka'ya, Rakka'dan da Kuzeydoğu Suriye’nin Haseke iline kadar Türkiye sınırına paralel şekilde uzanıyor. Yol Irak’ın Musul kentinde sona eriyor.
M4 Karayolu, Suriye'nin kuzeyi ve Kuzeydoğu Suriye’nin birçok yerleşim yerinden geçtiği için savaş boyunca birçok kez el değiştirdi. Suriye rejim ordusunun Kuzeydoğu’da kontrolü kaybetmesinden sonra yolun kontrolü önce Türkiye destekli Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) tarafından ele geçirildi. Daha sonra IŞİD, Suriye İç Savaşı'na dahil olmasıyla yolun kontrolünü sağladı. Ardından Demokratik Suriye Güçleri’ne (DSG) bağlı ağırlıkta Kürtlerin oluşturduğu YPG, IŞİD’e karşı yapılan askerî müdahaleler kapsamında ABD’nin başını çektiği koalisyon güçlerinin desteğiyle yolun büyük bir kısmını ele geçirmişti.
M4, Suriye'nin Kuzeybatısında önemli bir yol ağı olmasının yanı sıra Halep ile Lazkiye arasında ana bağlantıyı sağlıyor. Son dönemlerde Rusya ve Türkiye'nin anlaşmasıyla yol, güvenliği sağlanarak tekrar hizmete açılmaya çalışılıyor.
