Sandık hikâyeleri (1): Kilis

Kayra Kocagil

Türkiye, bir seçim ülkesi. Birçok ülkenin aksine seçimlere katılım oranları hayli yüksek olan; hatta bu oran yüzde 70'lere düştüğünde sandığa katılım oranlarının konusu açılan bir yerde yaşıyoruz. Bir seçimi bir partinin kazanıp öbür partinin kaybetmesinin ülkede birçok şeyi değiştireceğini düşünüyoruz. Bu hissiyatın doğruluğu veya yanlışlığı bir yana, birçok yerde bu hissiyatın Türkiye'de olduğu kadar kuvvetli olmadığını düşünüyorum. Bu nedenle böyle bir seriye başlamak istedim. Seçim akşamları televizyon ekranlarına kitlenenlerin ülkesinden sandık hikâyeleri…

Bu seriye başlarken bir hikâye çıkması umuduyla haritayı karşıma açtığımda aklıma ilk Kilis üzerine yazmak geldi. 1995'te il olduğundan beri herhangi bir sol partinin bir vekil dahi çıkaramadığı bu şehirde, 2024 yılında merkez ilçesini CHP'nin kazanması epey büyük bir başarıydı. Bu başarının altında ise sağ elit siyasetinin iç rekabeti ile taban siyasetinin yarışını kazanan CHP yatıyor.

Kilis, zamanında Türkiye'nin en genç belediye başkanının seçildiği bir yer olsa da, AK Parti'nin şehrin siyasetindeki dominasyonuyla birlikte; AK Parti siyasi elitlerinin iki milletvekili kontenjanı ve bir de Kilis Belediye Başkanlığı olmak üzere üç koltuk için parti içi rekabetin yaşandığı bir kente dönüşmüştü. Kentin durumu elit siyasetinin gündeminde değilken, bu sefer başka bir genç aday, bu durumu değiştirmeye gönüllü oldu.

Bir kentin kaderi

Tarihler 28 Mart 2004'ü gösterdiğinde 2002'nin kazananı AK Parti, 2004 yerel seçimlerinden de birinci parti olarak çıkmıştı. Bu noktada 2002'de şehirden meclise gidecek iki milletvekilinin ikisini de çıkarmaya kazanan AK Parti, yerel seçim öncesinde radikal bir kararla 36 yaşında bir belediye başkanını aday göstermişti. Mehmet Abdi Bulut 36 yaşında AK Parti'den Kilis Belediye Başkanı oluyordu. Artık az da olsa genç yaşlarda seçilen belediye başkanlarını görsek de o dönem için çok önemli olan genç başkan sıfatını, Bulut'tan 20 yıl sonra, 31 Mart 2024'te CHP'nin 37 yaşındaki adayı Hakan Bilecen devralıyor.

Suriye iç savaşına kadar Suriye ile olan ticaretin merkezi olan Kilis siyasetinde bir AK Parti dominasyonu mevcut. Mehmet Abdi Bulut 2004 ve 2009 yıllarında iki dönem belediye başkanı seçilirken Hasan Kara da 2002 ve 2007'de AK Parti'den milletvekili olarak seçiliyordu. 2002'den sonra şehirdeki en çok oyu alan 2. parti olan CHP, yerinin MHP'ye kaybetmişti. Bu kayma aynı zamanda yerel seçimlerde CHP seçmeninin MHP'ye oy vermesine sebep oluyordu. CHP artık Kilis'te 3. parti konumundaydı ve zaten AK Parti'nin 2 vekilin 2'sini de çıkardığı bir durumda Kilis AK Parti'nin kalesi hâline gelmişti.

2011 genel seçimleri Kilis yerel siyaset rekabetinden parti içi rekabete değiştiren bir viraj aldı. 2002 ve 2007'de AK Parti'den Kilis milletvekili olmuş, AK Parti Kilis İl Örgütü Kurucu Başkanı Hasan Kara; partisi tarafından milletvekili olarak aday gösterilmemişti. Bu durum kendisine aslında üç sene sonraki yerel seçimlerde belediye başkan adayı olma fırsatı da veriyordu. İki dönem belediye başkanlığı yapmış Mehmet Abdi Bulut yerine Hasan Kara AK Parti'nin Kilis Belediye Başkan Adayı olmuştu. Hasan Kara'nın son milletvekillik döneminde oğlu için stadyumda organize ettiği düğün de Türkiye gündemine düşmüştü.

Dokunulmaz'a dokunmak

2015 Haziran seçimlerinde AK Parti'nin hem parlamenter sistemde tek başına iktidar olmayı kaybetmiş hem de Kilis'te AK Parti kurulduğundan bu yana ilk kez Kilis'ten çıkardığı iki vekilden birini kaybetmişti. Bu aslında bu ilde AK Parti'nin kurduğu dominasyonun son bulabileceğine dair ilk emareydi çünkü bu zamana kadar AK Parti Kilis'te üç dönem belediyeyi kazanmış, üstüne Kilis'ten meclise giden iki vekilin ikisi de her zaman AK Parti'den çıkmıştı. MHP'nin Kilis'ten çıkardığı bir vekil şehirde bir şeylerin değişebileceğini haber veriyordu.

2015 Kasım'da kaybettiği bir vekil kontenjanını MHP'den geri alan AK Parti için tehlike çanları bir süreliğine susmuştu. Ancak bu vekil kaybının başta gelen sebeplerinden biri de Suriye iç savaşından beri şehrin duran ekonomisiydi. Bununla beraber Kilis'e sık sık düşen füzeler ve göç eden mülteciler o dönem Kilis'e dair en çok hatırlananlar olmuştu. Kilis, Suriye İç Savaşı'nı derinden hissediyordu.

2017 Referandumu'nda Kilis'ten yüzde 68 "Evet" çıkarken ve 2018'de AK Parti Kilis'teki iki vekilin ikisini de çıkarırken Cumhur İttifakı'ndan İyi Parti lehine bir oy kaybı gözükmüyordu.

2019 yerel seçimlerinde ise AK Parti radikal bir değişiklik yapma kararı alarak Hasan Kara yerine eski belediye başkanı Mehmet Abdi Bulut'u yeniden belediye başkan adayı yapma kararı aldı.

MHP, belki de muhalif seçmenin AK Parti yerine başka bir partinin yönetmesini istemesi sebebiyle AK Parti'yle arasındaki olan oy farkını kapatmaya başlamıştı ve bu da aslında Kilis yerel siyasetindeki AK Parti ağırlığının bitebileceğine dair ihtimali ortaya çıkarıyordu. Bunun yanı sıra AK Parti'ye oy veren seçmende de mevcut siyasetçilere yönelik bir bıkkınlık gözlemlenmeye başlamıştı. 2002'den bu yana hep aynı isimler şehir siyasetinde yer almaktaydı. Şehrin ekonomisi her geçen gün kötüleşiyor, istihdam düşüyordu.

2019'da yeniden seçilen belediye başkanı Mehmet Abdi Bulut'un 2020 yılındaki vefatı Kilislileri şok etmişti. 53 yaşında vefat eden Mehmet Abdi Bulut'un ardından belediye meclisi üyesi Servet Ramazan Kilis Belediye Başkanı oldu. 2023 seçimlerinde, 2015 Haziran seçimlerine benzer bir şekilde, AK Parti'nin 2018'de çıkardığı 2 vekil sayısı 1'e indi ve MHP 2015'ten sonra ilk kez Kilis'ten bir vekil çıkardı. Millet İttifakı ise şehirdeki oy oranını yüzde 25.7'ye çıkardı.

2024 değişmeyen tek şey değişimin ta kendisidir

2023 yılı seçimlerine giderken seçimde diğer partilerin çıkaracakları adaydan çok AK Parti'nin belediye başkan adayının kim olacağı üzerine konuşuluyordu. Eski AK Partili milletvekili ve Belediye Başkanı Hasan Kara ile eski AK Partili milletvekili Reşit Polat, Kilis Belediye Başkanlığı için AK Parti'nin en olası iki adayıydı. AK Parti Genel Merkezi kararını Reşit Polat lehine açıkladıktan sonra AK Parti Kilis İl Örgütü Kurucularından Hasan Kara MHP'ye geçerek MHP'den Kilis Belediye Başkan adayı oldu.

Hasan Kara'nın bu parti geçişi AK Parti yönetimi tarafından rahatsızlıkla karşılanmış olup şehirde sık sık Hasan Kara aleyhine propaganda yapılmaya başlandı. AK Partili il yöneticileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın mitingi öncesi CHP il merkezinin bulunduğu binanın üstüne MHP adayı hakkında poster asması AK Parti ve CHP arasında da gerginliği artırmıştı.

İşler AK Parti ve MHP'de böyleyken CHP bölgede ön seçim gerçekleştirerek ön seçimden birinci çıkan 37 yaşındaki Hakan Bilecen CHP'nin Kilis Belediye Başkan adayı yaptı. Kilis'teki CHP algısının aksine yaptığı kampanya ile beraber aslında Kilis'te AK Parti'nin yarattığı dominasyon ve sağ elit siyasetine karşı bir çözümdü Hakan Bilecen ve CHP'nin Kilis'teki seçim kampanyası. Hakan Bilecen, aday adaylığından seçime kadar görüşebildiği kadar seçmenle görüşüp; Kadir Gecesi'nde lokma dağıtması seçmendeki CHP algısını bir hayli değiştirmişti. Bunların ne kadar basit olduğu düşünülse dahi, Kilis il olduğu 1995 yılından beri sağ partiler hariç herhangi bir partinin vekil çıkaramadığı bir yer.

2002'den 2024'e kadar AK Parti'de iki dönem milletvekilliği ve bir dönem belediye başkanlığı yapıp MHP'ye geçmiş bir aday ile, AK Parti'de iki dönem milletvekilliği yapmış iki adayın karşısında 37 yaşındaki CHP'nin adayı Kilis Belediye Başkanı oldu. Seçimin sonucunu AK Parti Genel Merkezi'nin belirleyeceği düşünülürken Kilis'in son 10 yılda yaşadığı derin ekonomik kriz, mülteciler ve şehre bir dönem sıklıkla düşen füzeler eşliğinde, 1995'te Gaziantep'ten ayrılmış bu kent artık CHP'li bir belediye başkanı tarafından yönetilecek.

Partilerin 2023 genel seçimleri ile 2024 yerel seçimlerinde her iki seçimde de oy kullanabilen seçmenlerin oy sayısı değişkenliğine baktığımızda aldığı oy sayısını bir tek CHP artırabilirken seçmenlerin önemli bir kısmının da oy vermeye gitmediğini gözlemlemekteyiz.

Belki de Kilis seçiminin en önemli kırılma anlarından biri de Özgür Özel'in Kilis Mitingi'ydi. Yoğun yağmur altında seçime altı gün kala yaptığı mitingde Özgür Özel, CHP'nin belediye başkan adayı Hakan Bilecen'in yanında Kilis'teki siyasi elitlere karşı tavır aldı. Özgür Özel, kendi mitingine gelecek grubun CHP seçmeni olduğunu düşünerek anket sonuçlarını mitingde paylaştı. CHP seçmeninin "CHP seçimi kazanamaz" diye düşünüp başka partilere yöneldiğini, AK Parti ve MHP seçmenlerinin ise bu seçimde CHP'yi tercih ettiğini söyledi. CHP seçmenine seslenerek onların da yine CHP'ye oy verdiği takdirde, Kilis'i CHP'nin kazanacağını anlattı.

Özgür Özel'in bu açıklamaları aslında 2024 yerel seçimlerinde Anadolu'da birçok şehrin yaşadıklarını anlatıyordu. Uzun süredir aynı siyasetçilerin görevde kaldığı, şehrin problemleriyle ilgilenilmemesi ve şehrin unutulması. CHP Kilis gibi birçok yerde bu seçim vatandaşın hissettiğini hissetti ve bunlardan bahsetti.