Pandemi sürecinde zorluk yaşayan mesleklerden biri olan sahafların satışları büyük oranda düştü. Okurların ikinci el kitaplardan hastalık bulaşabileceği korkusu taşıdığını belirten sahaflar, online satışlarla ayakta kalmaya çalıştıklarını anlattı.
Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı'nın haber portalı, Gazetecilik Platformu'ndan Yusuf Özgür Bülbül'ün haberine göre, sahaflar, pandemi kısıtlamaları boyunca sözü edilmeyen, görünmeyen kesimlerden. Samsun, Ankara, Diyarbakır ve İzmirli sahaflar, hastalık bulaşması endişesinin en çok kitapçıları ve özellikle de sahafları etkilediğini ifade etti.
Samsun’da faaliyet gösteren Uygar Sahaf Kitapevi yetkilisi Miraç Öztürk, pandemiden önce çok iyi bir müşteri grafikleri olduğunu, pandemiyle birlikte satışlarının düştüğünü anlattı. Öztürk, şunları kaydetti:
“İnsanlar iş çıkışları bize uğruyorlardı, bizler burada çay ve kahve ikram ediyorduk. İnsanlar hem kitaplara bakıyor hem de çay ve kahvelerini yudumluyorlardı; bir kitapçı için çok iyi bir sayı olan günlük 30-40 kişi geliyordu. 17 günlük kapanma sürecinde mal sahibi ile konuştuk, kira desteği de alamadığımız için… Onlar da bize yarım kira alabileceklerini söylediler. İnsanlar bazı şeylerden kısmaya başladılar, giyim ve yiyecekten kısılmadığı için eğlenceden ve kitaptan kısıldı. Kendilerini mutlu eden şeyleri kısmaya başladılar; sinemayı kıstılar. Asgari ücretli bir çalışan bir kitap almaya kalksa, iyi bir kitabı alabilmesi bir günlük çalışmasına denk geliyor. Kitap insanlar için lüks olmaya başladı. Olay, pandemiyle birlikte ekonomik koşullar tabii ki. Bu süreçten en çok etkilenen kesim kitapçılar oldu diyebiliriz.”
"Okurları hastalık bulaşır mı korkusu sardı"
“Pandemiyle birlikte insanlar sahaflara gitmeye çekindi.” diyen Öztürk şöyle devam ediyor: “Sahaflarda kitaplar da ikinci el olunca insanlar acaba hastalık bulaşır mı korkusu da yaşamaya başladı. ‘Biz ikinci el kitap alırken çekiniyoruz.’ diyorlar. Yasaklarla birlikte satışlar düştü. Online satışlar arttı bu süreçte, insanlar sıfır kitaba yönelince bu da bizi kötü etkiledi.”
"Kapanmada personel çalıştıramıyoruz"
Ankara Konuk Sahaf’ın sahibi Mahir Kankal, satışlarının yüzde 50’ye kadar düştüğünü kaydediyor: “Pandemi sürecinden önce standart bir satışımız vardı. Pandemiyle birlikte yüzde 40-50 oranında bir düşüş oldu. Kapanmayla birlikte personel çalıştıramıyoruz. Günlük çalışan insanlar daha çok öğrenciler oluyor. Kapanma süreçlerinden en çok etkilenen arkadaşlarımız oldu. İşimizin yüzde 80-85’i bu süreçte online olarak devam ediyor, o da kısıtlı.”
"Borçlarımız ve kiralarımız katlanarak çoğaldı"
Diyarbakır’da Kitapche sahaf ve kafe işletmesi bulunan Şilan Ok, yasaklamaların işlerini olumsuz etkilediğini aktarıyor:
“Kitapche sahafın açılış işlemlerine Aralık 2019’da başladık, resmî olarak 2020 Mart ayında faaliyete geçtik. Açılış çalışmalarına başladığımızda Türkiye’de resmî olarak bir pandemi söz konusu değildi. 2020 başlarından sonuna doğru satış potansiyelimizde ciddi düşüşler yaşandı. Bu düşüşler insanların daha çok temel insani ihtiyaçlarına yönelmesinden kaynaklandı. Ekonomik olarak yaşanılan zor süreç ister istemez alım gücünü ciddi bir şekilde kısıtladı. Kısıtlamalar birçok işletmede olduğu gibi bizde de sosyal medya kullanımını artırdı. Sokağa çıkma kısıtlamalarında insanlarla iletişimde kalabileceğimiz bir kanal oluşturdu. Alternatifte online satış siteleri ve sosyal medyayı birlikte kullanmaya çalışarak insanlara ulaşmaya, ekonomik olarak da ayakta durmaya çabaladık. Kitapları Diyarbakır içi adrese elden teslim, şehir dışına ise kargolarla ulaştırdık. Özellikle hafta sonu yasakları bizleri ciddi anlamda zorladı. Pandemi sürecinin en zorlayan yanı belirtiğimiz gibi ekonomik yönü, bu anlamda devletin destekleri çok yetersiz kaldı. 3 aylık bin liralık yardımlar sadece faturalarımızı ödemeye yeterken, var olan borçlarımız ve kiralarımız ne yazık ki aynı şekilde katlanarak çoğaldı. Kredilerde kimi bankalar ertelemelere giderken, kredi borçlarına bir de faiz eklenmesi maalesef daha zorlayıcı olmuştur.”
“En sıradan ihtiyaçlarımız bile lüks sınıfına girdi”
Nisan ve Mayıs aylarının pandemi sürecindeki en sıkıntılı dönem olduğuna dikkati çeken Ok şöyle konuştu:
“İşletmem kapalıyken çektiğim kredilerin veya geçen ay gelen vergilerin ödemesini nasıl yapabilirim? Bu durumda bir gün gecikmede bile faiz işleyen borçların dağ gibi büyümesi sadece sahaf olarak beni değil, herkesi etkilemekte. Bu süreci aklı başında, psikolojisi sağlam olarak atlatabilmek için sığındığımız kitaplara ulaşmak bile artık lüks ne yazık ki. Hayatımızda en sıradan ihtiyaçlarımız bile şu günlerde lüks sınıfına girerken, umudum bu süreçleri her yönüyle sağlıklı atlatabilmek.”
"Her yerde kitap satılıyor buna bir çözüm bekliyoruz"
İzmir’de sahaflık yapan Çağrı Öner, fuarlar iptal olduğu için yayınevleri gibi sahafların da etkilendiğini dile getiriyor. Pandemi sürecinde kitapları dezenfekte ettiklerini belirten Öner, şunları kaydetti:
“Her sektör gibi bizlerde de işler düştü. İnternet satışı arttı fakat büyük firmalar haddinden fazla indirimle yine bizim önümüzü kesiyor. Buna bir çözüm bekliyoruz kitabevleri olarak Yayıncılar Birliğinden. Her markette, her yerde ya da inşaat sektöründe bile iş yapan, internette kitap satabiliyor. Kitap, kitapçıda satılır. Biz kitapları paketlerken dezenfekte ediyoruz. Kargoya veriliyor. Okuyucular, kitaptan korkmak yerine hijyene daha çok dikkat etsinler.”
