Ertuğrul Özkök: Birleşmiş Milletler’de döpiyesin sonu ve Taylor Swift’in ‘she ekonomisi’nin startı

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Eylül günü New York’ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuştu.

Türkiye’den giden bütün gazeteciler o gün BM binasındaydı.

O konuşmadan 24 saat önce, BM’nin bir başka binada çok önemli bir toplantısı vardı.

Adı “Global Compact Leaders Summit”ti

Yani “Küresel Liderler Zirvesi…”

Cehennem mutfağında 38 yıllık akıllı bir bina

New York’un prestijli Javits Convention Center’ı (Kongre Merkezi) çok modern ve akıllı bir bina olarak tasarlanmış.

Ünlü mimar James Ingo Freed tarafından tasarlanan binanın yapımına 1979 yılında başlanmış ve 1986 yılında tamamlanmış.

38 yıllık bir bina ve 2006 ile 2013 yılları arasında renove edilmiş. Bugün hâlâ çok modern bir görünüme sahip.

Hell’s Kitchen (Cehennem Mutfağı) bölgesindeki bina 79 bin metrekare alana sahip.

İnsan fotoğraf çekilirken bu yüksek ve geniş boşluk içinde küçücük kalıyor.

Cumhurbaşkanı ile giden gazeteciler, sadece Erdoğan’ın konuşmasına focus oldular.

Oysa BM’nin buradaki oturumlarında kadınlarla ilgili çok önemli sunumlar yapıldı.

Akıllı Kongre Merkezi’nde iki Türk gazetecinin izlenimleri

Biz o sırada New York’ta bulunan iki şanslı gazeteciydik. Cumhurbaşkanının heyetindeki gazeteciler gibi belli siyasi oturumları takip etme zorunluluğumuz yoktu. O nedenle bu binadaki özellikle “cinsiyet eşitliği” konularındaki oturumları izleme şansımız oldu.

Biri Oksijen gazetesinden Zeynep Atmaca, öteki de bendim.

Kongre merkezinin 403 numaralı salonundaki oturumlarda çok ilginç sunumlar dinledik.

Size o toplantılarda konuşan iki kadının sunumlarından. İlginç bazı rakamlar ve bilgeler aktaracağım.

Begüm Mutuş, Zeynep Atmaca, Ertuğrul Özkök

Otistik kreatörden genç kızlık konuşması

Bunlardan biri, teknoloji ve kültür konularında uzman Rachel Lowenstein’di…

Instagram hesabında profil adı “Otistik kreatör ve lider” olarak geçiyor.

Mindshare adlı küresel medya ajansının Sorumlu Küresel Müdürü.

Konuşma konusu “Girlhood”

Yani genç kızlık alemi…

Bugün artık ayrı bir toplumsal kategori haline gelen genç kızlık sosyolojisi üzerine çok ilginç bilgiler veriyor.

Yeni bir kadın evreni kavramı: She ekonomisi

“SHE economi” adlı bir kavramı açıyor.

Yani kadınların yarattığı ve konusu olan ekonomi evreni.

Genç kızlara ve kadınlara ait evren bugün giderek büyüyor.

Günümüz popüler kültürü, artık 20’nci yüzyıl sosyolojisinin klasik kavramlarını değiştiriyor. 

Rachel Lowenstein

Taylor Swift, futbol takımının değerini kaç dolar arttırdı?

Mesela artık İngilizce'de “Teenager” denilen gençlik kategorisinin anlamsızlaştığını, onun yerine adını Taylor Swift’ten alan “Swifties” kavramının aldığını söylüyor.

Bu arada çok ilginç bir rakam veriyor:

Taylor Swift “Kansas City Chiefs” Amerikan futbolu takımının oyuncusu Travis Kelce’le çıkmaya başladıktan sonra takımın piyasa değerini 331.5 milyon dolar arttırmış.

“Yeni genç kızlık kendi kültürel ve ekonomik evrenini yaratıyor” diyor.

Sunumlarda döpiyesin ve akademik dilin sonu

Rachel Lowenstein’i dinlerken, “she” dünyasındaki bir başka gelişmeyi daha fark ediyorum.

Kadınların akademik sunumlardaki kıyafetleri de bu büyük değişime uyum sağlamış.

Bildiğimiz başöğretmen tipi klasik döpiyes giysiler yok artık.

Tabii bu gelişme klasik bildiri sunum dilini de çok rahatlatmış, günlük popüler dilin renklerine kavuşturmuş.

Bir pop sosyolog olarak çok hoşuma gitti bütün bunlar…

She ekonomisinin öteki tarafını bir Türk kadını anlatıyor

Ancak bu “Gender Equality” (cinsiyet eşitliği) dediğimiz sosyolojik gerçeğin sadece bir tarafı.

Bizim ve öteki ülkelerin asıl gerçeklerine bir sonraki oturumda konuşan bir Türk kadını değiniyor.

Yıldız Holding Kamu İlişkileri Genel Müdürü Begüm Mutuş’tu bu kadın.

Ama bu toplantıya davet edilmesinin asıl nedeni, kendisinin aynı zamanda “Yıldız Holding’in Kamu Platformu Elçisi” olması.

Murat Ülker’den Yönetim Kurulu Başkanlığı bayrağını devralan Ali Ülker, bu yüzyılın işletmelerinde cinsiyet ayrımcılığının yarattığı sorunların farkında.

Bunu önlemek ve çalışanlar arasında hem oransal hem de alınan ücret olarak eşitliği sağlamak üzere büyük adımlar atıyor.

Yıldız Holding Kamu İlişkileri Genel Müdürü Begüm Mutuş anlatıyor

New York’taki tartışmayı online olarak canlı izliyor

Ali Ülker orada yoktu ama salondaki yöneticilerinden onun bu toplantıyı neredeyse canlı olarak online cep izlediğini öğrendim.

Begüm Mutuş “gender equality” yani cinsiyet eşitliği konusunda bir panelde konuştu.

Panelde, dünyanın dört ayrı bölgesinden, bu konuda çalışan şirket temsilcileri ve uzmanlar vardı. 

Mutuş, Yıldız Holding’in çalışmasını anlatırken Türkiye’ye ait çok çarpıcı rakamlar verdi.

Bundan sonraki bölümü Begüm Mutuş’un konuşmasından aldığım notlardan aktarıyorum.

Dünyada her 100 kadından kaçı iş güçüne katılıyor? Bu amaçla bir kadın platformu oluşturmuşlar. Bu platforma sadece şirket içindeki kadınların çalışma koşullarını daha iyi ve eşit hale getirmek için çalışmıyor. Aynı zamanda Yıldız Holding’in tedarikçi zincirinde kadın girişimcilerin sayısını arttırmak için uğraşıyor. (*) İstatistikler çarpıcı. Bugün, her 100 erkeklerin yaklaşık 75’i iş gücüne katılıyor. Ama mesela, Güney Asya'da her 100 kadından sadece 25’i… Müslümanların ağırlıkta olduğu Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da ise sadece 100 kadından sadece 20’si… Bu cinsiyet ayrımı ekonomik kalkınmaya zarar veriyor. Kaynakların verimli bir şekilde tahsis edilmesini engelliyor. İş gücünü kısıtlıyor.

12 milyar yıllık geliri olan Yıldız Holding’de durum

 Mutuş konuşmasının başında temsil ettiği Yıldız Holding’in rakamlarını verdi.

Holding, 2023 yılında yaklaşık 12 milyar ABD doları gelir elde etmiş.

40'tan fazla kategoride 320 markaya sahip ve 80 binden fazla kişiyi istihdam etmiş.

14 ülkede 77 fabrika işletiyor ve ürünlerini 100'den fazla ülkeye ihraç ediyor.

Tabii şirket bu büyüklükte olunca, kadın sosyolojisi çok önem kazanıyor.

Ürünleri bütün dünyada üretilen ve satılan bir markanın kadın çalışanlarının; hizmet aldığı veya tedarikçisi olan kurumlar ve işletmelerdeki kadınların şartları da özel önem kazanıyor.

Yıldız Holding Kadın Platformu işte bu eko ve sosyal sistemi çağdaşlaştırmak amacıyla kurulmuş.

Türkiye İstanbul Sözleşmesi’nden çıkarken, Yıldız Holding G 20 Kadın Güçlenme Manifestosu’nu imzalayan ilk Türk şirketi oldu 2021'de kurulduktan sonra bir kadın manifestosu ortaya çıkarmışlar. Daha ilk yılında “Birleşmiş Milletler Kadın Güçlenme İlkeleri”ni ve “G20 Kadın Güçlenme Manifestosu”nu onaylayan ilk Türk şirketi olmuşlar. 2022 yılında BM Kadın Girişimcilik Hızlandırıcısı'na (WEA) katılmışlar. Ancak pratik hayatta ilk sonuçlarını 2023 yılından itibaren almaya başlamışlar. (*) Kadın çalışan sayısını yüzde 36'dan yüzde 47'ye çıkarmışlar.  (*) Yönetim Kurulu içindeki kadın oranı, Silikon Vadisi şirketlerini geçerek  yüzde 14'ten yüzde 27'ye yükselmiş. Kadın girişimcilere 10 milyon ABD dolarlık iş hacmi  (*) En önemlisi, şirketin tedarikçisi durumundaki kadın girişimciler 10 milyon ABD dolarından fazla değer yaratmış. (*) 2023'te yeni işe alımların yüzde 53'ünü kadınlar oluşturmuş. (*) Uluslararası Eşit Ücret Derneği'nden (EQUAL-SALARY Foundation) ve PricewaterhouseCoopers'tan (PwC) Eşit Ücret Sertifikası almışlar. Konuşmasında Yıldız Holding’e ait bir şirket hakkında salondaki herkesi etkileyen çok ilginç rakamlar verdi. Kerevitaş, 1970 yılında kurulan, SuperFresh markası altında 21 kategoride 400'den fazla ürünle Türkiye dondurulmuş gıda ve margarin pazarının lideri olan bir şirket. Çoğunlukla patates, ıspanak, bezelye, fasulye ve mısır ile meyveler olmak üzere yaklaşık 150 bin ton tarım ürününü doğrudan Türk çiftçilerinden satın alıyorlarmış.

Şimdi sıkı durun: Türkiye ile ilgili çok acıklı bir rakam

Ancak bu alımları yaparken Türkiye’ye ait çok çarpıcı bir durumu fark etmişler.

Türk tarımındaki iş gücünün yüzde 42'sini (2,5 milyon) kadın çalışanlar oluşturuyormuş.

Şimdi sıkı durun…

Bu kadınların yüzde 74'ü ücretsiz çalışıyormuş.

O nedenle Kadın Platformu önceliğini bu çarpıcı durumu düzeltmeye vermiş.

Bir pilot uygulamaya girişmişler.

O uygulamadan önce Kerevitaş'ın tedarik zincirinde faaliyet gösteren yalnızca 12 kayıtlı kadın çiftçi girişimi varmış.

İlk hedef üç yılda 35 milyon TL’lik iş

Önce hedefleri belirlemişler.

Bu hedef, 2025 yılına kadar 5 bin ton taze sebze satın alınmasını garantilemek ve kadın çiftçiler için 35 milyon TL’lik iş yaratmak olarak belirlenmiş.

Bunu üç yıl boyunca tam olarak destekleme garantisi vermişler…

Pilot projenin üç yıllık hedefleri ilk yılda aşılmış…

Tedarik zincirindeki kadın çiftçi girişimi sayısı yüzde 242 artışla 12'den 41'e çıkarılmış.

6 bin 330 ton ürün satın alınmış ve kadın çiftçiler için 35 milyon TL (yaklaşık 1,12 milyon dolar) gelir yaratılmış.

ŞOK Marketler’de kadın üreticilere özel raflar

Aynı sürede, Türkiye genelinde 10 bin 725'ten fazla mağaza, 40 depo ve 47 binden fazla çalışanı bulunan ŞOK Marketler, "Şok’ta Ben de Varım" Projesi'ni başlatmış.

Bu proje ile yerel kadın kooperatiflerine ürünlerini satmaları için raf alanı sağlanmış. Bu ürünlerin satışından elde edilen tüm gelirler doğrudan kooperatiflere geri dönmüş.

ŞOK, üç ayda yaklaşık 2,5 milyon TL (yaklaşık 130.000 dolar) ürün satın almış ve sadece üç ayda yüzde 50'sini satmış.

İşe başlarken tarım sektöründeki çarpıcı durumu dikkate alırsanız bunlar çok umut verici gelişmeler.

Salona dikkat ettim, insanlar büyük bir merakla not alıyorlardı.

Daha sonra masalarda oluşturulan tartışma gruplarında da bu uygulamalar konuşuldu.

BM binasında Gazze ve iklim değişikliği, bizim akıllı binada kadın eşitliği

O hafta New York ilginçti.

BM binasında, başta Türkiye olmak üzere, İran gibi bazı ülkeler sadece Gazze olayını konuşurken, öteki tarafta özellikle Batılı ülkeler küresel ısınma ve çevre sorunlarını ön plana çıkarıyordu.

Onlardan biraz uzaktaki akıllı binanın konusu ise “gender equality” ve yapay zekâ gibi konulardı.

Biz iki gazeteci bu binada konuşulanları tercih ettik.

Kendi payıma Türkiye’den böyle etkileyici bir kadın platformu uygulamasının bütün dünyaya anlatılmasından ve “Girlhood” gibi yeni konuları dinlemekten çok mutlu oldum.