T24 Dış Haberler
ABD ve Vietnam, ekonomik ve teknolojik bağlarını önemli ölçüde geliştirmeye hazırlanıyor.
ABD merkezli The Washington Post'un haberine göre; ABD Başkanı Joe Biden'ın önümüzdeki hafta sonu Vietnam'a yapacağı resmi ziyaret sırasında açıklanması beklenen anlaşma, Biden yönetiminin Asya'daki ilişkileri derinleştirmek için attığı son adım olarak değerlendiriliyor. Hanoi için Washington ile daha yakın bir ilişki Pekin'in etkisine karşı bir denge unsuru olarak görülüyor.
Vietnam ile ABD arasındaki müttefikliğin "kapsamlı stratejik ortaklık" olarak kurulması bekleniyor. İkili ilişkilerini anlaşmalar yerine üç kademeli olarak yürüten Hanoi, bu diplomatik statüyü daha önce Çin, Rusya, Hindistan ve Güney Kore'ye tanımıştı. Washington Post'un haberine göre bu hamle, Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili ve Hanoi'den iki yetkili tarafından doğrulandı.
Analistler, Hanoi'nin Pekin'i kızdırma riskini göze aldığını, ancak Çin'in bölgedeki askeri gücünü göz önüne alarak Washington'a yaklaşan bu hamleyi gerekli gördüğünü belirtiyor. Rand Corp. kıdemli savunma analisti ve eski bir ABD istihbarat subayı olan Derek Grossman, "ABD'yi Çin'le aynı kefeye koyuyorsanız, bu hem Pekin'e hem de bölgenin ve dünyanın geri kalanına çok şey anlatıyor demektir. Bu, ABD-Vietnam ilişkilerinin iki ülkenin ilişkilerini normalleştirdiği 1995'ten bu yana uzun bir yol kat ettiğini söylüyor" dedi.
"Hint-Pasifik bölgesinde Çin'e siper"
Washington Post'un haberine göre, Biden yönetimi tarafından geçtiğimiz aylarda önerilen anlaşma, ABD'nin Hint-Pasifik bölgesinde Çin'in ekonomik ve askeri baskılarına karşı bir siper görevi görebilecek ekonomik ve güvenlik ortaklıkları kurma stratejisine dayanıyor.
Singapur merkezli ISEAS - Yusof Ishak Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı olan Le Hong Hiep, Vietnam için bu anlaşmanın "hem sembolik hem de maddi amaçlara hizmet ettiğini" söyledi.
Daha fazla ekonomik faaliyet
ABD'nin üretim tedarik zincirlerini Çin'den uzaklaştırmaya çalışması ve Vietnam'ın ileri teknolojiler geliştirmeyi hedeflemesi nedeniyle anlaşmanın iki ülke arasında daha fazla ekonomik faaliyete yol açması bekleniyor. Anlaşma henüz duyurulmadığı için isminin açıklanmaması kaydıyla Washington Post'a konuşan üst düzey bir Biden yönetimi yetkilisi, Amerikan firmalarının da bu kararı desteklediklerini söyledi.
ABD, Vietnam'dan yapılan ihracatta şu anda en üst sırada yer alıyor. Ülkenin önde gelen elektrikli araç üreticisi VinFast, SUV'larını artık Kaliforniya'da satıyor ve hisseleri kısa süre önce Nasdaq'ta halka arz edildi. Aynı şekilde Apple ve Google tedarikçileri Vietnam'daki yeni fabrikalara büyük yatırımlar yaptı ve bu yılın başlarında ülkedeki ayak izini genişletmeyi planladığını söyleyen Boeing'den önemli bir açıklama bekleniyor.
Savunma güvenlik iş birliği de artıyor
Washington Post'a göre, ilişkilerdeki gelişme aynı zamanda ABD ile Vietnam arasındaki savunma ve güvenlik iş birliğini de arttıracak.
Yetkililer anlaşmanın, Hanoi ve Washington'un ABD uçak gemisi ziyaretlerini, iki ülke arasındaki ortak askeri tatbikatları ve silah satışlarını arttırmasının beklendiğini söyledi. Rus silahlarının en büyük alıcıları arasında yer alan Vietnam, askeri cephaneliğini çeşitlendirmek istediğini de açıkça belirtmişti. Geçen yıl Vietnam ilk uluslararası savunma fuarına ev sahipliği yapmış ve ABD'li savunma müteahhitleri Raytheon ve Lockheed Martin en büyük iki standın sponsorluğunu üstlenmişti.
"Kapsamlı stratejik ortaklık"
Vietnam, anlaşmalı müttefiklikler yerine üç kademeli ikili ilişkiler hiyerarşisine sahip. Hanoi, 10 yıl önce ABD'ye "kapsamlı ortaklık" statüsü verdi. Normalde Hanoi'nin bir ülkeyi "stratejik" olarak adlandırılan bir sonraki seviyeye taşıması yıllar alıyor. Ancak yetkililer, Washington'un "kapsamlı stratejik" unvanını kazanmasıyla birlikte Hanoi'nin en üst kademeye hızlı bir şekilde yükseleceğini söylüyor.
Vietnam, Pekin'in faaliyetleri nedeniyle yeni ortaklar bulmaya çalışıyor. Ancak üst düzey bir yönetim yetkilisi, Washington'un bu yıl bölgedeki bir diğer önemli gelişmekte olan ülke olan Hindistan'la teknoloji, savunma ve eğitim alanlarında ortaklık anlaşmalarıyla sonuçlanan angajmanının da Vietnam'ı cezbettiğini söyledi.
"Çin ve ABD dengesi"
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi Güneydoğu Asya Programı Direktörü Gregory Poling, "Bu Vietnam'ın oyun alanının Amerikan tarafına geçmesi değil. Bu, Vietnam'ın kendi özerkliğini koruyabilmek için iki gücü yani Çin ve ABD'yi dengeleyebilmesini sağlamasıdır" yorumunda bulundu.
Çin ile aynı sınırı paylaşan Vietnam, Pekin'in Güney Çin Denizi'ndeki Spratly ve Paracel adaları üzerindeki toprak iddialarına uzun süredir itiraz ediyor. Çin Sahil Güvenliği Vietnam'ın petrol ve doğal gaz sondaj çalışmalarını sürekli taciz ediyor ve Vietnam balıkçı gemilerini düzenli olarak bordalıyor.
"Hanoi, Pekin'i gücendirmekten çekiniyor"
Ancak analistlere göre Hanoi, ordusunu sürekli modernize eden Pekin'i gücendirmekten çekiniyor.
Geçtiğimiz hafta, Beyaz Saray'ın Biden'ın Vietnam gezisini duyurmasından kısa bir süre önce, Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong, Çin'in Vietnam Büyükelçisi Xiong Bo ile birlikte seyahat etti.
Vietnam'ın en güçlü siyasi figürü olarak görülen Trong, Lang Son eyaletindeki bir sınır ticaret geçişini teftiş ederken Çin ile olan "yoldaş ve kardeş" dostluğunu övdü. Biden'ın Hanoi'de Trong ile bir araya gelmesi planlanıyor.
Ancak derinleşen ilişkiler, Washington'daki insan hakları aktivistlerinin tepkilerine neden oldu.
Vietnam'daki aktivistlerin tutuklanmalarını takip eden ABD merkezli kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan 88 Project'in eş direktörü Ben Swanton, ABD ile daha yakın ilişkilerin Vietnam halkı için daha fazla özgürlük getireceğinden şüphe duyduğunu söyledi. Son on yılda Hanoi'nin Washington'la ısınan ilişkilerinin, "komünist partinin sertlik yanlılarının önderliğinde yükselen otoriter eğilimi caydırmak için çok az şey yaptığını" söyledi.
88 Project'e göre Vietnam, aralarında ülkenin en önde gelen iklim aktivistlerinin de bulunduğu yaklaşık 200 kişiyi siyasi gerekçelerle hapse attı. ABD eski Başkanı Barack Obama, 2016 yılında Vietnam'a yaptığı ve büyük yankı uyandıran ziyareti kapsamında bir grup sivil toplum lideriyle bir araya gelmişti; bu liderlerin birçoğu şu anda hapiste ya da sürgünde.
